Podologia to nauka najprościej mówiąc – o stopach.

Artykuł ten pojawił się w czasopiśmie wydawnictwa Iterum: Podologia. Specjalista ds. podologii powinien znać ich budowę anatomiczną, funkcje, zmiany chorobowe czyli wszelkie odchylenia od normy. Czy aby tylko to wystarczy? Niestety nie. Gabinet Podologiczny to miejsce gdzie trafiają zarówno niemowlaki jak i osoby w podeszłym wieku  z długą historią współtowarzyszących chorób. To miejsce gdzie pacjent i jego rodzina ma czuć się bezpiecznie. Specjaliści natomiast powinni w swych działaniach kierować się zasadą  – po pierwsze nie szkodzić.

Zatem podologia, pomimo tego, ze docelowo skupia się na stopach jako miejscu zabiegowym – łączy się ze wszystkimi innymi dziedzinami medycyny i nauk o zdrowiu.

Proszę nie zapominać, że pracując „na pacjencie”, bierzemy odpowiedzialność za podjęte czynności i wiedzę, która przekazujemy. Wiedza ta musi być aktualizowana i oparta na tzw. EBM (Evidence Based Medicine) – czyli medycynie opartej na faktach, które dają rzetelne źródło wiedzy. Zdanie – „proszę moczyć stopy w Rivanolu, bo zawsze działał i było dobrze”- jest w XXI w. co najmniej niestosowane. Gdyż obecnie wiemy z badań naukowych, że np. wyżej wymieniony Rivanol, który w swoim składzie posiada mleczan ektakrydyny, nie posiada spectrum bakteriobójczego, , może przyśpieszac namnażanie bakterii Pseudomonas aeruginosa, a co więcej opóźnia proces gojenia ran i stosowany przewlekle może wykazywać nawet działanie kancerogenne. Skąd to wiemy? Dzięki badaniom naukowym, opisanym w artykułach naukowych przez odpowiednie osoby, z kierunkowym wykształceniem.

Kiedy słyszę 20 raz w ciągu miesiąca, że ktoś zalecił następnemu pacjentowi moczenie stóp w szarym mydle, utwierdzam się w przekonaniu, że edukacji nigdy dość.

Należy zawsze i wszędzie wszystkich edukować, ponieważ poziom świadomości społeczeństwa jest nadal niski. Prosty przykład – pacjentowi na pierwszej wizycie przekazuje wszelkie zalecenia słownie, a na końcu wizyty na piśmie. Pacjent podpisuje własnoręcznie odbiór zaleceń i zobowiązanie do ich przestrzegania. Po czym przychodzi na kolejna wizytę i mówi, ze stopy moczył w szarym mydle, bo od lat tak robi i jemu to pomaga…Nie poddaje się – reedukuję. Moim obowiązkiem jest stałe powtarzanie nawet tych samych zaleceń, aż do utrwalenia.

Wracając do wiedzy podologa, powinna być oparta na takich dziedzinach jak interna, pediatria, geriatria, dermatologia, chirurga, ortopedia, diabetologia, endokrynologia, dietetyka kliniczna, farmakologia itd.

 

Wiele jednostek chorobowych ma swoja manifestację właśnie w obrębie kończyn dolnych.

Kiedy pacjent siedzi już na fotelu podologicznym – podologu podciągnij nogawki spodni wyżej i oceń skórę podudzi.

Badanie fizykalne to podstawowa, nieinwazyjna i istotna część diagnostyki pacjenta. Oglądanie kończyn dolnych powinno być poprzedzone dokładnie zebranym wywiadem. Istotne w trakcie rozmowy jest zwrócenie uwagi na kwestię odczuć bólowych pacjenta.

• Czy ból kończyn dolnych zwiększa się podczas chodzenia, czy po uniesieniu ich do góry, czy w godzinach wieczornych?
• Czy pacjent odczuwa drętwienie, mrowienie, pieczenie w okolicach stóp – mogące wskazywać na neuropatię cukrzycową?
• Czy pacjent zaobserwował obrzęki kończyn dolnych i kiedy ulegają nasileniu.

Przy bagatelizowaniu obrzęków naczyniowych, w szybkim tempie dochodzi do powstania owrzodzeń podudzi, których można skutecznie zapobiec.

                 Ryc. 1 Badanie fizykalne kończyn dolnych.

 

Wnikliwej ocenie należy poddać:

• ocieplenie kończyn dolnych,
• obecność przebarwień/zasinień/krwiaków podskórnych/owrzodzeń/ blizn/zmian troficznych,
• obecność obrzęków kończyn dolnych i ich symetryczność (obrzęki mogą mieć różne pochodzenie tj. nerkowe, sercowe, naczyniowe i tutaj wyróżniamy żylne, limfatyczne lub mieszane) – wymagają specjalistycznej diagnostyki,
• kolor, strukturę, napięcie, powrót włośniczkowy skóry,
• owłosienie i kwestię jego rozmieszczania lub zaniku,
• kształt, kolor, tempo wzrostu, ogólny wygląd płytki paznokciowej,
• wygląd siatki naczyń żylnych oraz ich poszerzenie.

 

Ryc. 2 Kończyna dolna ze zmianami troficznymi podudzi o charakterze niewydolności żylnej ( teleangiektazje, poszerzone sieci naczyń, zmiana koloru skóry, obrzęk podudzia).

Podologia powinna być bezwzględnie poszerzona o aspekty chorób układu naczyniowego w zakresie screeningu pacjentów z grup ryzyka.

Podolog powinien edukować pacjenta, zwracając jego uwagę na zmiany patologiczne, zgłaszać swoje podejrzenia tym samym kierując do odpowiednich poradni specjalistycznych. Ważne jest zwrócenie uwagi pacjenta na możliwe powikłania, w przypadku braku podjęcia odpowiednich kroków terapeutycznych. Jako przykład mogę podać odczuwalne objawy chromania przystankowego u pacjenta tj. pojawienie się silnego bólu/skurczu łydek po pokonaniu konkretnego dystansu, jako zaawansowanej choroby niedokrwienia kończyn dolnych, które w późniejszym czasie przy braku ingerencji chirurgii naczyniowej, może zakończyć się martwicą kończyn dolnych, a często i amputacją. Czasem nie trzeba wiele: rozmowa, edukacja i współpracujący pacjent. Szybka ingerencja chirurga naczyniowego, pozwoli na udrożnienie tętnic objętych procesem aterogenezy czyli odkładania się blaszek miażdżycowych, zmniejszających przepływ krwi tętniczej. Tym samym podolog pełni istotne „ogniwo” łączące pacjenta z innymi specjalistami, ratując nawet kończynę pacjenta przed jej utratą. Niejednokrotnie to dzięki informacjom przekazanym przez podologa, pacjent poszerzył diagnostykę i zostało wdrożone odpowiednie postepowanie.

 

Ryc. 3 Zaawansowana postać miażdżycy kończyny dolnej z obecną martwica w okolicy kości piętowej. W wywiadzie niewyrównana cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemia, nikotynizm – jako czynniki ryzyka choroby niedokrwiennej kończyny dolnej. Takim przypadkom można zapobiec, zgłaszając się wcześniej na badanie USG doppler kończyn dolnych.

Ryc. 4 Kończyna dolna pacjenta z przewlekłym owrzodzeniem podudzia, a także charakterystyczną zmianą koloru skóry – jako objaw niewydolności naczyniowej.

Reasumując : podologu – słuchaj co mówi pacjent i jakie zgłasza objawy, obserwuj każdą niepokojącą zmianę , analizuj stan zdrowia pacjenta  i dobrze edukuj zgodnie z aktualną wiedzą medyczną, a w końcu odeślij do konkretnej poradni specjalistycznej.

Autor: mgr Magdalena Mróz

pielęgniarka, specjalista ds. leczenia ran,  podolog oraz edukator w cukrzycy. Ukończyła 5-letnie  studia pielęgniarskie na Wydziale Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Autorka licznych artykułów oraz prac dyplomowych o tematyce cukrzycy i jej powikłaniu, jakim jest zespół stopy cukrzycowej. Członek Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran i  Stowarzyszenia Naukowego Leczenia Ran. Prowadzi  liczne szkolenia i wykłady dla diabetyków oraz personelu medycznego. Właścicielka Centrum Medycznego  eMMed w Rzeszowie, specjalizującego  się w leczeniu ran przewlekłych, podologii, chirurgii palca.